Het wordt een leuke dag, we bezoeken de Haciënda Sotuta de Peon, waar ze sisal maken. Dat vind ik super leuk. En een beetje geschiedenis is ook nooit weg. Daar komt het.
De Spanjaarden zochten een manier om geld te verdienen in het veroverde Yucatan. Het enige wat goed groeide in dit hete dorre landschap waren de agaves. Deze hebben heel sterke vezels waar je touw van kan maken. Dit touw werd vernoemd naar de haven waarvandaan het verscheept werd, Sisal.
Agaves krijgen stugge, puntige en dikke bladeren. Van deze plant kun je dan 15 bladeren per jaar oogsten. Dat kan na het zevende en tot het vijfentwintigste jaar. Daarna gaat hij bloeien en sterft af. Gedurende die tijd komen er naast de moederplant nieuwe stekjes die op nieuw verplant worden op rijen die 3 meter uit elkaar staan. Op de rij staan ze één meter uit elkaar. Zo konden de Maya's die voor de grootgrondbezitter werkten er tussen wieden en oogsten. Dit deden ze uiteraard niet vrijwillig, ze waren slaven. Toen de slavenarbeid werd afgeschaft gebruikten ze trucjes om ervoor te zorgen dat ze, slecht betaald, bleven werken. Ze kregen geld wat alleen op de haciënda geldig was. Ze zorgden ervoor dat ze schulden kregen die over gingen op de kinderen, die daardoor ook niet weg konden. Kortom, een soort verkapte slavernij. Pas toen er nylon werd uitgevonden was het telen van agaves voor sisal niet meer rendabel.
Er zitten heel scherpe punten aan de bladeren van de agave, die de Maya koninginnen gebruikten om hun tong te doorboren. Ze haalden dan een touwtje met doorns door het gaatje waardoor het erg ging bloeden. Zo verzamelden ze hun bloed voor het offeren aan hun goden. Brr, je moet er niet aan denken om met zo'n punt een gat in je tong te boren en dan een touw erdoor te halen om bloed te verzamelen. Waarschijnlijk gebruikten ze hallucinerende producten om dat te kunnen uithouden, waardoor ze dan ook dachten hun voorouders en goden te zien.
Ondertussen staan we bij een gebouw waar een wagen vol met afgesneden bladeren staat. Bundels van deze agave bladeren zien we op een kettinglift omhoog getakeld worden. Daar worden de touwtjes verwijderd en alles mooi naast elkaar gelegd. Deze bladeren gaan door de machine, die ze in een omgekeerde v knakt en ontdoet van hun velletje en het pulp tussen de vezels vandaan slaat of schraapt. Dat kunnen we niet zien omdat het in een trommel gebeurd, ik zie alleen groen drap in een karretje druipen. Dat werd gebruikt om het land te bemesten, of om er tequila van te brouwen. Wat overblijft zijn lichtgroene vezels van, ik schat zestig cm. Deze werden vier uur te drogen gehangen in de zon, waarna ze wit/beige werden.
Daarna werden de vezels net als wol gekaard en vervolgens tot een touw gesponnen. We hebben gezien hoe ze dat, weliswaar met een apparaat, met de hand deden. En verderop met meerdere machines, waar de zo bekende bollen met sisaltouw als eindresultaat er naast stonden. Een deel van de vezels werd vroeger onbewerkt verscheept. Hoe van die vezels een baal werd gemaakt lieten ze ook zien. Een grote pers perste in een enorme kist de sisal tot een mooi pakketje. Waarna er met lange stokken, een soort naald, touw zigzag er omheen wordt gewikkeld. Het touw, waar we dan wel weer om moesten lachen, werd gelijk weer weg gehaald voor de volgende groep. Zodat de show weer opgevoerd kon worden.
Om de plantage zelf te zien klimmen we op een kar wat op een rails rijdt en getrokken wordt door een muilezel. Zo ver het oog rijkt zien we in de hitte blauwgroene agaves staan. Ontdaan van de onderste bladeren.
Midden in het veld staan wat bomen, waar een oud medewerker in een Maya taal vertelt wat hij hier heeft meegemaakt, terwijl onze gids vertaalt wat hij zegt. Hij staat voor zijn huisje, muren van hout met leem en een dak van palmbladeren. Het is een ovaal hutje zonder hoeken. Hij laat zien hoe hij in zijn hangmat slaapt, diagonaal. En neemt ons mee naar een hutje erachter, zonder lemen muren, wat zijn keuken is. Met kommen en voorraaddozen van pompoen en een stenen bakplaat om zijn tortillas op te bakken.
De bodem hier is bezaaid met witte stenen, het is een kalkrijke poreuze grond. Alle regen zakt gelijk de grond in. Onder de grond zijn op sommige plekken grotten waar water in blijft staan, een cenote. Hieruit werd drinkwater gewonnen. We gaan, weer met de muilezelwagen naar één waar we kunnen zwemmen. Het roept allemaal herinneringen op aan vroegere speleologische activiteiten. Alleen is het omkleden nu luxe in een badhokje, inplaats naast de auto in regen en sneeuwstormen.
Zwemmen maakt hongerig, dus hup met de muilezel naar het restaurant. Voor een Azteken soep, tomatensoep met avocado, kaas, kip en reepjes tortilla chips, verslavend.
's-Avonds maken we een korte rondwandeling met de gids, waarbij we een prachtige reeks schilderijen zien van de geschiedenis van de maya's in deze streek. Het is de laatste avond met z'n allen, de reis had van mij langer mogen duren.
Hetty