Onze gids Roel is vroeger leerkracht geweest en dat is te merken. Zelfs een busrit maakt hij nog interessant en leerzaam. Bovendien weet hij heel veel van de Maya's vroeger en nu en van het gebied waar we doorheen rijden.
Het leuke is dat ik al heel vaak heb gemerkt dat mij dingen nu opvallen die ik eerst niet zag. Of andersom, dat mij dingen opvallen die dan verklaard worden door zijn verhalen. Zo wijst hij bijvoorbeeld op bananenplanten met een rode nerf waar rode bananen aan komen die we op de markt al hadden gezien. Op de verkiezingsstrijd in Guatemala waar we daar zoveel sporen van hebben gezien. Op de andere manier van verkoop van fruit, emmertjes in plaats van per gewicht. En nu vertelt hij ons het verhaal van de strijd van de Zapatistas. De bevolking die hier leeft, waarvan de overgrote deel Maya's zijn, voelden zich achtergesteld door de toenmalige rechtse regering van Mexico. Uit die gevoelens ontstond een partij de Zapatistas, die twaalf jaar strijd voerden met de regering. Al was de bevolking deels bang van ze, ook adoreerde ze de groepering en Marcos de leider. Liedjes werden er over ze gezongen en zoals ik gezien heb ansichtkaarten en knuffels verkocht. Tot 12 jaar terug toen er een nieuwe partij aan de macht kwam die een overeenkomst sloot met deze groepering. En wonderlijk genoeg, schijnen ze er beiden zich ook aan te houden. Het wordt een spannende tijd omdat er binnenkort weer verkiezingen zijn en er grote kans is dat de oude partij van twaalf jaar geleden weer aan de macht komt.
Het is een mooi gebied met prachtige voor mij onbekende dennen die als sierbomen niet zouden misstaan. De houten huizen, tuinen en kleine akkertjes zijn omzoomd met houten hekjes van planken met een punt. Het is hier kalkrijk, met dolines en overal liggen witte stenen. In de bomen zie ik roodbladige bromelia's
Onderweg maken we nog een uitstapje naar een waterval, de Misol-Ha, waar een aantal van ons een frisse duik nemen. En waar ik eindelijk een grote cacaoboom zie. De bladeren en de boom zijn veel groter dan ik had verwacht. Maar hij heeft helaas geen vruchten, die zijn er allemaal afgehaald volgens de gids. Jammer.
Na deze verfrissing gaan we verder. Af en toe zien we schoolgebouwen, waar vaak over het schoolplein een grote overkapping is gebouwd tegen de zon. Kinderen hebben hier tien jaar leerplicht, waarbij de staatsschool gratis is. Op schooluniform, reiskosten en materiaal na. Ze gaan in twee groepen, de een gaat 's-morgens naar school, de andere 's-middags. Er zijn in Mexico vijf miljoen jongeren die jaarlijks een beurs hebben voor de universiteit. Waarbij ze wel hun eigen eten, vervoer en onderkomen moeten betalen. Daardoor is het voor veel families niet te betalen. Na afstuderen zijn deze studenten verplicht om een jaar lang onderwijs te geven op de staatsscholen. Dat levert helaas wel ongemotiveerde leerkrachten op. Dat en het feit dat leerkrachten vroeger hun baantje na hun pensionering mochten doorverkopen of aan hun kinderen geven, zelfs aan niet bevoegde leerkrachten, was een groot probleem. Tegenwoordig moeten de leerkrachten een soort Citotoets afleggen, waarbij van de oorspronkelijke leerkrachten 60% niet geslaagd is. Halen ze dat niet dan worden ze gekort op hun loon. Dat gaf zoveel spanningen dat in 2014, de leerkrachten negen maanden hebben gestaakt. Wat de ouders zo wanhopig maakte dat ze nieuwe leerkrachten aanstelden, die ze zelf betaalden. Dat zette zo kwaad bloed bij de oude leerkrachten die aan het staken waren, dat ze gewapend hun school terug veroverden. Al met al geen goed leerklimaat voor de leerlingen.
Ik kijk naar buiten waar we weer de zoveelste hobbel nemen bij een dorpje. Rond een houten huisje zie kalkoenen die nog wel wat weg hebben van de wilde kalkoen die ik in Guatemala heb gezien.
Hier, vertelt de gids, is mijn vrouw opgegroeid, midden in de jungle. In een klein houten huisje in een dorp, samen met negen zusjes en broers. Terwijl zijn tweede schoonmoeder, de vader van zijn vrouw had twee vrouwen, ernaast woonde met twaalf kinderen.
We komen lager, het landschap veranderd en ik zie veel meer loofhout. Elke streek, valt me op, heeft weer een net iets andere klederdracht. En bij de ingang van de kleine steden zie je dan vaak een beeld met die klederdracht. Wat ik grappig vind is dat ze de rok net zo dragen als in Myanmar, maar met andere motieven en stof. Het is een koker van stof waar ze instappen, het overtollige stof terugslaan en vaststoppen. Reuze handig wanneer je moet plassen en er is geen wc-hokje, heb ik in Myanmar gezien.
We bereiken Palenque, waar onze gids woont. We geven hem de stekjes en plantjes die hij verzameld heeft en zwaaien naar zijn kinderen en vrouw. Daarna rijden we door naar ons hotel, wat een zeer luxe blijkt te zijn, met zwembad, waar we dankbaar gebruik van maken. Rond het zwembad lopen prachtige leguanen.
Hetty