" Een dag onder de 40 C is een dag niet geleefd."

zaterdag 4 juli (door Jeroen)

Moynaq! Parel van de Aral en trotse toegangspoort tot de grootste ecologische ramp ooit door mensenhand geschapen. Oude aardrijkskundelessen komen tot leven als we in een heel klein minibusje (daewoo damas, klein en instabiel), samen met Fokke en Sukke ( op zoek naar humor in Uzbekistan) door verwoestijnde katoenvelden naar Moynaq scheuren. Sowjetplanners besloten ooit om het water van de Syr Darja en de Amu Darja af te tappen voor de katoenproductie, met de nodige rampzalige gevolgen. Het waterpeil daalde dramatisch, de vissen stierven uit en zand/stof/zoutstormen teisterden de wegkwijnende ex-vissers. Daarbij is het grondwater zwaar vervuild met pesticiden, de zomers veel heter en valt er stukken minder regen. Door het droogvallen van het Aral meer werd Vozrozhdenia Ostrov (wedergeboorte eiland) een schiereiland. Het scheelde enorm in boottransportkosten, maar er moest wel een bedrijf uit de VS komen om de resten zwarte pest en anthrax op te ruimen die waren overgebleven van experimenten van het leger. Een en ander resulteert in een zeer lage levensverwachting en bijbehorende geboorte-afwijkingen. Je zal er maar wonen.
Het was beslist indrukwekkend om de oude kustlijn hoog boven ons te zien en tussen de wegroestende visserschepen rond te lopen. Wrakduiken zonder zuurstof en je wordt er nog bruin bij ook! De schepen blijken erg fotogeniek te zijn, maar helaas hebben we grote moeite met de computers hier in Uzbekistan, dus het kan nog even duren voordat de foto`s komen.
We eten nog een watermeloen samen met Fokke en Sukke, die dezelfde sociale achterstand lijken te hebben als wel meer Oost-Europeanen die we op reis tegenkwamen: de rare Tsjechen in Guilin en de wel heel vreemde Roemeensen in Kashgar. Zijn we nou zo cultureel insensitief geworden of sturen ze alle Oost-Europeanen met een enorm tekort aan sociale vaardigheden naar China en Centraal Azie?
Fokke en Sukke zijn moe, dus ze gaan slapen. Onze chauffeur lijkt ook ideeen in die richting te hebben, dus we geven hem eten, drinken en praten af te toe veel te hard. Bij Midzakhan bekijken we een grote heuvel, waar ooit een stad lag, maar die nu vooral dient als heilige plek en exclusieve begraafplaats. We dalen af in een mausoleum met mooie tegeltjes en heel veel koele lucht. Het is snoeiheet en we begrijpen waarom we om zeven uur naar Moynaq moesten (volgens de chauffeur was het later te heet). Op weg naar het hotel gaan we tanken bij een of andere fabriek en als we al plaatjes schietend buiten staan komt er een man woest gebarend op ons af: "no foto`s!". We begrijpen dat het fotograferen van een roestende en rottende fabriek toch eigenlijk een vorm van bedrijfsspionage is, dus mocht er iemand in Nederland behoefte hebben aan de laatste Uzbeekse technologische geheimen, wij hebben de foto`s.
Fokke en Sukke rennen zonder afscheid te nemen naar de receptie en wij gaan gezellig naar de lekker warme kamer om een muggen-acupunctuur behandeling te ondergaan. Uzbeekse stekerds hebben namelijk maling aan 50 procent Deet.

zondag 5 juli - Nukus (door Marleen)

We bevinden ons in Karakalpakstan. (We horen je al denken, is dat niet de regio die ooit een staat binnen de USSR was, daarna werd afgestaan aan Kazachstan en twee jaar later als een niet gewenst verjaardagscadeautje werd doorgeschoven naar Uzbekistan? Inderdaad, die ja!) Inmiddels is Karakalpakstan een autonome staat binnen Uzbekistan (zoiets als Xingjan binnen China, maar met een stuk minder eigen geld).

Een hete, stoffige en door de wereld vergeten provincie, waar ooit de Aral zee regio floreerde. Wat kom je doen in de meest westelijke, verlaten en verdorven uithoek van Uzbekistan?

We komen hier speciaal naartoe gevlogen om het beste museum van centraal azie te bezoeken. Het Savitsky, beroemd in binnen en buitenland! De Russische kunstschilder en kunstverzamelaar Savitsky is in de jaren '50 naar Nukus gekomen (omdat hij volgens onze gids zijn hart aan de regio verloren had) ging er schilderen en haalde zijn connecties bij de Russische regering over om hem geld te geven voor een museum in Nukus. Hij begon lokale geschiedenis voorwerpen te verzamelen en lokale kunst. Toen verloor hij nogmaals zijn hart, dit keer aan Russische Avantgarde, in die tijd verboden door het Kremlin en bestempeld als anti-socialistische kunst. Meestal betrof het voor 'het volk' niet te begrijpen kunst (zoals blauwe stieren), erotisch getinte kunst (een vrouwelijk naakt of een sporter die een bal vasthoudt) of tegen het regime gerichte kunst (alle bovenstaande en meer vergezochte betekenissen achter blauwe koeien en ballen). Kunstenaars die deze verderfelijke kunst maakten belandden in Russische kampen in de Goelag-archipel. Savitsky bezocht de kunstenaars nadien of, in de meeste gevallen, de nabestaanden en kocht de kunst op. Hij bracht in totaal 90.000 werken naar Nukus, onder het oog van de Russen, maar te ver weg om ze goed te laten kijken.

Onze gids verteld de meest fantastische verhalen over de kunstenaars, die ook in grote getale naar Uzbekistan kwamen om er inspiratie op te doen en in iets meer vrijheid te kunnen werken, onderling relaties aangingen en regelmatig werden opgepakt. De kunst is heel bijzonder, vooral omdat bijna alle schilders 'van alle markten thuis zijn', van abstract kubisme, naar impressionisme en realisme, waarbij ze vaak een omgekeerde ontwikkeling lijken door te maken, daar het sociaal realisme verplichte kost was in de Sovjet Unie. Vaak hadden ze openlijk een paar sociaal realistische werken hangen, terwijl ze in hun atelier er lekker op los experimenteerden.We zien nauwelijks andere bezoekers en geen enkele 'toerist' (dat betekent hier: buitenlander). Volgens de gids zijn die er nooit in juli, dan is het veel te heet in Uzbekistan. We kunnen ze geen ongelijk geven, elke dag halen we met gemak de 40 C.

Na ons museumbezoek koopt Jeroen een vliegenmepper, waarmee we ons met kokend bloed loslaten op de muggen. Daarna hopen we op de beste nacht slaap tot nu toe in Uzbekistan.

Maandag 6 juli - Nukus naar Khiva

Ondanks alle maatregelen worden we "lekker" wakker dan we waren. We gaan naar de Bazhaar voor een taxi naar Urgench (snoeiheet en te lang). In Urgench worden we tijdens de onderhandeling over de taxi naar Khiva beroofd. Een taxichauffeur stopt stiekem onze onmisbare rekenmachine in zijn zak, maar Marleen gaat los en de chauffeur gaat af. Nog natrillend, maar met rekenmachine, zitten we in de taxi naar Khiva. Khiva is een soort museumstad en ook erg warm. We willen onszelf verwennen, maar het dure guesthouse, waar de lonely planet laaiend over is, valt wat tegen. We sjouwen weer de halve stad door en de goedkope tent blijkt heel leuk en bovenal: koel!
Tegen de avond lopen we wat door het stadje (om zes uur nog loeiheet, met de warmte van een nagloeiende oven waarvan de grill nog staat te branden om je huid te verschroeien). We lopen een stukje over de oude stadsmuren van leem en stro en zien tot onze opluchting de zon ondergaan.
We eten een soort koude yoghurt soep met rijst en bonen, best lekker maar volgens ons meer een nagerecht. Heerlijk slapen in onze mooie kamer met TV (alleen BBC world news, maar dat is al heel wat). We volgen het nieuws van Urumqi "As the story unfolds", gelukkig zijn we daar nu niet meer, het ziet er niet best uit, maar was wel te verwachten.

Dinsdag 7 juli- Khiva

Khiva is een soort museum stad geworden, heftig gerenoveerd door de Russen. Er wonen nog wel mensen in het oude centrum, maar er schijnen vooral veel toeristen te zijn. In juli vallen de toeristenhordes wel mee (hadden we al gezegd dat het hier best warm is?), je kan bijna zonder problemen alles fotograferen zonder medetoeries die door de foto lopen of uberhaupt op de foto komen te staan. De hitte heeft zo zijn voordelen. Na het super de luxe ontbijt, gaan we met kaart en uitleg de hitte te lijf. We gaan in rap tempo langs heel veel moois: Madressa's, Moskeeen en Minaretten. Alles voorzien van prachtige tegeltjes, mooi houtsnijwerk en prachtige plafonds. Duizend en een nacht in het echt. We vinden het super hier, alhoewel we wel een beetje een overdosis krijgen van al het moois. Tijdens onze klim in een van de Minaretten, blijkt dat de steile en nauwe trap vooral door stelletjes wordt gebruikt om ongezien te vozen. De klim wordt er niet makkelijker op, maar wel hilarisch! Tijdens onze, uit nood geboren, siesta kijken we vol bewondering naar de speech van Obama. Voor ons de eerste, aangezien we wel erg weinig TV hebben kunnen kijken de laatste tijd. Na de siesta gaan we op de thee bij Irada, een net afgestudeerde studente Engels, Japans en Frans, die graag met ons haar Engels wil onderhouden. In haar huis in de oude stad, worden we getrakteerd op thee, nan brood en chai, terwijl niet alleen zij haar Engels wil oefenen, maar ook haar vijf leerlingen die ze priveles geeft. Een leuke middag, al zijn de studenten wel erg zwijgzaam. We worden uitgenodig voor het eten, dus moeten we nog even in noodtempo wat van Khiva's moois verhapstukken: Madressa en een paleis. ooh en aaah.

Wanneer we om 7.30 uur PM voor het eten verschijnen, zitten er ook 3 Italianen aan tafel en weer ongeveer 4 studenten. Het eten is heerlijk en de studenten komen langzaam los. Na het eten wordt de radio aangeslingerd en worden we geacht Uzbeeks te dansen. Erg gaaf! Uiteindelijk helemaal rood en zwetend, hebben we toch wat nieuwe moves te pakken! Een feestje in Khiva!