SABBAT VOOR BEGINNERS

Op onze eerste vrijdag in Israël vierden we de eerste sabbat van ons leven. Dit dankzij onze gastheer en nieuwe vriend Gal. Negen maanden geleden ontmoetten we hem (en zijn goede vriend Amir) in Australië en nu zouden we bij zijn ouders aan tafel aanschuiven om kennis te maken met het Jodendom en de daarbij horende tradities.

We arriveerden vrijdag vlak voor 16.30 uur, het tijdstip dat het begin markeert van de 25-uur durende sabbat, de rustdag van de Joden.

'All in the family'
In het ouderlijk huis van Gal maakten we kennis met zijn hartelijke ouders Gila en Michael die zichzelf tot het orthodox Jodendom rekenen, zijn oudere en gematigd gelovige broer Ran en Gal's jongere zus Tal die geloviger is dan iedereen in het huis bij elkaar. Ook Gal's oma Chana (de moeder van Gila) was deze avond van de partij. Haar permanente verzorgster, of 'the Filipino' zoals ze in huiselijke kring genoemd werd, was 's weekends altijd vrij en dus schoof oma elke vrijdag avond aan bij het gezin van haar dochter.

Dwarsligger
Tot groot verdriet van zijn moeder was Gal zelf niet alleen homoseksueel maar ook nog eens niet-gelovig. Voor hem waren de sabbatvrijdagavonden en bijbehorende zaterdagochtenden, die in veel gezinnen worden gezien als belangrijke familiebijeenkomsten, dan ook geen must. Hierdoor toonde hij zijn gezicht thuis minder vaak dan gewenst. Gal ging liever uit met zijn vrienden in het bruisende Tel Aviv of spendeerde zijn kostbare vrije uren aan zijn nieuwe liefde (die niet, zoals wij, aan tafel welkom was). Het feit dat ons bezoek aan Israël en onze de wens eens een synagoge-dienst mee te maken Gal terugbracht naar zijn ouderlijk huis (al was het voor één avond), maakte ons meteen immens populair.

Gescheiden
Nog voor het eten bezochten Gal, zijn vader, broer, zus en wij de synagoge van een paar straten verderop. Volgens gebruik bleef Gila, de vrouw des huizes, thuis om het feestmaal van die avond voor te bereiden (en in dit geval bij haar moeder te blijven die slecht ter been was). Het is gebruikelijk dat in de synagoge mannen en vrouwen gescheiden zitten. Terwijl Robin met de mannelijke familieleden plaatsnam achter de houten tafels in de centrale ruimte op de begane grond, volgde Rosa Gal's zus naar de eerste verdieping waar ze een stoel vonden op de voorste rij.

Vrouwenvleugel
Op een paar jonge meiden en ongetrouwde vrouwen na (de gehuwde vrouwen bereidden immers op dat moment thuis de sabbat-maaltijden voor en zorgden voor de kinderen) was het erg rustig op het balkon van 'de vrouwenvleugel'. Iedere dame (inclusief Rosa) droeg een rok tot op de knieën of langer. Gedurende de dienst waren ze allen in hun gebedenboekverdiept. Sommigen wiegden tijdens het bidden en zingen van voor naar achter op hun stoel. Geen van hen leek te zien hoe Rosa vanachter het houten hek nieuwsgierig de veel drukkere en levendige mannenruimte benden haar observeerde.

Man, wat een leven
De mannen maakten voor en tijdens de dienst praatjes, ze schudden handen, lazen in uitgedeelde brochures of zongen mee met de gebeden. Kauwgum kauwende kinderen liepen hun ronden door de synagoge en vroegen hun vaste suikerhandelaars om snoep. "It's like a market" luidde het commentaar van Michael later aan de eettafel. Van boven bestudeerde Rosa de verschillende kleuren en grootte van de keppeltjes. Robin droeg een blauwwitte, geleend van Michael. Net echt.

Op eigen wijze
Één van deze religieuze hoofddeksels viel op door zijn afmeting en werd gedragen door de zoon van de voormalige rabbijn (geestelijke leider van de synagoge). Zijn grote hoofd (met daarop een keppel die zo groot was dat deze door kon gaan voor een gehaakt tafelkleed) en onstabiele motoriek verraadde zijn beperkt geestelijk vermogen. Op zijn eigen manier droeg hij bij aan de dienst. Hij deelde boekjes uit, schudde lang en heftig de handen van aanwezigen en besteedde de meeste aandacht aan zijn specialiteit: het oprollen van andermans mouwen (dat, voor de duidelijkheid, geen enkele link met het Jodendom heeft). Sommigen reageerden met vriendelijke klopjes op zijn rug, anderen negeerden het gefrunnik aan hun overhemd maar uiteindelijk liet iedereen hem zijn gang gaan.

Vlees of melk
Na terugkomst van de dienst stond een heerlijke maaltijd op ons te wachten, grotendeels door Gila bereid. In deze maaltijd kwamen geen melkproducten voor. In het Oude Testament staat: 'U mag een geitbokje niet koken in de melk van zijn moeder'. Op basis van deze uitspraak eten religieuze Joden vlees- en melkproducten niet door elkaar maar minimaal drie (en sommigen zes) uur ná elkaar. Vanavond stond vlees (en voor Gal vegetarisch) op het menu.

Feestmaal
Op tafel vonden we onder andere tahin (sesampasta), bladerdeegbroodjes met een vulling van aardappel, spruitjes of spinazie, courgette-humus, soep, gehaktballetjes, brood en bietensaus (die bij Robin erg in smaak viel maar waar naar de familie refereerde als 'een bijgerecht voor oude vrouwtjes'). Als dessert kregen we ijs, gemaakt van sojamelk. De koffie werd vergezeld door zoete koekjes en zoute amandels.

Hard werken
Ouders Gila en Michael waren erg geïnteresseerd in onze achtergrond, stelde veel vragen en beantwoordden geduldig die van ons. Gal gaf daarbij toelichting daar waar nodig. Tal bood aan om ons binnenkort een rondleiding te geven door Jeruzalem, Ran stelde voor eens met ons uit te gaan en het enige wat oud omaatje Chana wilde, was knuffelen met Rosa. Iedereen genoot zichtbaar van de avond die, zoals altijd als je plezier hebt, veel te snel voorbij was. Onze ogen wilden slapen maar onze hersens zouden nog een tijdje overuren draaien op deze dag van rust.