Lieve mensen,

In mijn vorige verhaaltje verliet ik jullie met de mededeling dat ik een 3-daagse trekking zou gaan doen en wel van Mamasa naar Ponding, dwars door west-Torajaland, en dat heb ik ook gedaan! En het is een hele belevenis geworden. Niet alleen erg mooie dingen gezien en meegemaakt, maar ook mezelf ernstig tegengekomen.

De eerste dag begon erg relaxed. Dominggus, de gids die ik heb gecharterd is mooi op tijd om mij af te halen bij het guesthouse Geraja Toraja (wat overigens een " church" guesthouse is, waarschijnlijk om verloren en verdorven zielen zoals ik op te vangen!) We beginnen eerst met een ontbijtje. Hij weet een leuke plek, een onooglijk bakkerijtje, waar ze lekkere broodjes bakken en je niet 's ochtends al in de nasi goreng hoeft te hangen. Dominggus weet wat een toerist wil 's ochtends! Het zijn inderdaad heerlijke broodjes gevuld met kaneel, nog warm want net uit de oven! Niet te versmaden, zeker niet met zo'n geurige kop Sulawesische koffie, want de koffie hier is echt opperbest. Na het ontbijtje wat water en geschenken kopen voor de families waar we overnachten en op bezoek gaan en voor hun kinderen. Volgens Dominggus moeten het vooral Kreteng-sigaretten worden en " sweets" voor de kinderen, maar als ik mijn grote HEMA-zak met meer dan 100 ballonnen laat zien, is hij helemaal tevreden. Beter ballonnen dan snoepjes, denk ik altijd maar, of ben ik dan te bevoogdend!

De eerste kilometers gaan als een trein, de weg is eerst nog geasfalteerd maar al snel wordt het een dirt-road en even later slaan we een pad in, waar geen auto's meer kunnen komen, alleen motoren en voetvolk. We passeren afgelegen huizen en boerderijtjes tussen rijstvelden en palmbomen, waar de buffalo's los rondlopen in de ondergelopen sawa' s. Prachtige plaatjes! We komen weinig mensen tegen en zeker geen toeristen. Die zal ik overigens de komende dagen helemaal niet tegenkomen. De Indonesiers reageren hier net als in de steden Makassar en Mamasa: " Hello mister! How are you!" om vervolgens geheel stil te vallen, als je iets in het engels terugzegd. De kinderen vervallen in gegiechel. Soms probeer ik in elk geval in het Bahasa Indonesia te groeten en ergens voor te bedanken. Ik leer er elke dag weer wat woorden bij.

Dominggus heeft een eerste verrassing: we gaan vandaag naar Maminga (als ik het me goed kan herinneren!), want daar is een begrafenisritueel vandaag. De Toraja's staan bekend om hun begrafenisrituelen, waarbij het vooral gaat over rangen en standen. Dominggus legt uit, dat de Toraja's een soort Kastestelsel hebben zoals in India, bestaande uit 4 " kastes". Hoe hoger in de kaste, hoe meer macht (en geld). Als iemand overlijdt, moet je aan de begrafenis kunnen zien hoe belangrijk iemand eigenlijk wel niet is. En de Toraja's geloven dat er een leven na dit leven is en dat je goed voorbereidt moet zijn op het tweede leven. Goederen, maar vooral dieren moeten de meester dan ook volgen in de dood, waarbij er vooral veel bloed moet vloeien. In vroeger donkere dagen, roofde het ene dorp dan het liefst wat vrouwen uit het andere dorp en offerden die, waarbij het eten werd gekookt in het bloed van de geofferden, zoiets dergelijks. Nu gaat het iets geciviliseerder toe. Ietsje. Nu worden niet mensen maar beesten, het liefst buffels, maar ook varkens, geofferd, die de meester begeleiden naar het hiernamaals. Als je heel belangrijk bent, moeten er heel veel beesten mee naar het hiernamaals. En die zijn er soms niet altijd direct voorhanden. En ook kmoeten alle begrafenis gasten te eten en te drinken krijgen. Daarvoor moet eerst gespaard worden door de familie en beesten aangekocht. Ook worden er beesten door familieleden gegeven. Maar toch kan dat lang duren. Het duurt soms wel tot 5 jaar, voor er zoveel beesten voor handen zijn, dat de begrafenis uiteindelijk kan plaatsvinden. En al die tijd wordt de overledene niet begraven (of liever bijgezet in een rotsgraf), maar blijft als een soort mummie in het huis. Het lichaam wordt ingespoten met formaldehyde en er worden locale kruiden toegevoegd, zodat het lichaam niet vergaat en/ of gaat stinken. De overledene wordt door de overige familieleden behandeld alsof diegene nog leeft, maar ziek is en er wordt goed voor de overledene gezorgd.

De begrafenisrituelen in de buurt van Mamasa zijn niet zo uitgebreid als in de buurt van Rantepao, waar ik uiteindelijk na de trekking naar toe ga (en nu ben!), maar desondanks zeer interessant, lijkt me zo.

Om op tijd te zijn houdt Dominggus na een uurtje of drie lopen een auto aan van iemand die ook naar de begrafenis gaat en we kunnen en mogen meerijden (Dominggus schijnt overigens iedereen die we tegenkomen onderweg wel ergens van te kennen. Niet alleen is hij zelf een echte Toraja, maar doordat hij als gids al 20 jaar onderweg is in deze streken is hij een bekend gezicht bij iedereen!) Een klein half uurtje later arriveren we in het dorpje (traditional village, zegt Dominggus!) en worden we ontvangen door de familie van de overledene. Ik word voorgesteld aan de kinderen van de overleden vrouw, die, zoals mij door een van de kleinkinderen, Simon, wordt gezegd 130 jaar oud is geworden. Ze is drie jaar geleden overleden. De kinderen van de vrouw hebben dan ook al een hoge leeftijd, en de kleinkinderen zoals Simon, zijn van om en nabij mijn leeftijd. Op aanwijzing van Dominggus haal ik een aantal pakjes sigaretten uit mijn " daypack" en overhandig dat aan een van de kinderen, een man. Vervolgens moet ik op de foto met de hele familie en de helft van de andere gasten, en dat zijn er nogal wat! Dominggus zegt, dat gedurende de gehele begrafenisrituelen, die een aantal dagen duren, er wel 4000 gasten komen! Het huis van de familie van de overledene is getooid met rode doeken waarop allerlei motieven te zien zijn. Deze doeken verbeelden het bloed, dat volgens de tradities van de Toraja's rijkelijk moet stromen en dat een belangrijke betekenis heeft in hun mythologie, die uiteindelijk gebaseerd is op de animistische traditie, maar nu overgoten met een christelijke saus. De Toraja's zijn erg christellijk!Om alle gasten te ontvangen zijn er tijdelijke verblijven van bamboe bijgebouwd, overdekt met golfplaten, of bij een gebrek daaraan met een blauw zeil.

In het huis ligt ook de overledene. Ze lijkt in een soort ronde kist te liggen, maar het blijkt dat ze in tot wel honderd sarongs is gewikkeld. Dit is een lastig karwei, omdat het geheel een mooi cilindervorm moet krijgen. In dit geval is dat goed gelukt. Dit is weer overtrokken met een rode doek en versieringen en de " rol" ligt in een verplaatsbare baar! De familie zit er omheen en " rouwt" ook al lijkt het meer een " party" zoals Dominggus zei, want na drie jaar is er bijna niemand meer die nog verdrietig is of rouwt om de dode vrouw. Al zie ik tijdens de jkerkelijke ceremonie een aantal dochters nog wel een traantje wegpinken.

Voor de kerkelijke ceremonie wordt de baar verplaatst naar een tijdelijke ruimte, dat groot genoeg is om alle aanwezigen bij de plechtigheid aanwezig te kunnen laten zijn. De kinderen van de vrouw zitten op de grond rondom de baar en daarachter de kleinkinderen en daarachter weer andere familieleden. Ik word als eregast (want enige westerling) tussen de kleinkinderen Simon en Ramses geplaatst, die beide een beetje engels blijken te spreken. De ceremonie lijkt overigens verder veel op de kerkelijke dienst, zoals wij die ook kennen, op een paar kleine details na. Zo heb ik naast de dominee/ pastor en familie en vrienden nog nooit een vertegenwoordiger van de politie het woord zien voeren vanaf de " kansel" om de begrafenis in goede banen te leiden. Ook de chief van het dorp (zeg maar de burgemeester) deed zijn woordje. Verder preekte de voorganger hel en verdoemenis te horen aan het volume van zijn preek, maar deed hij het goed als voorzanger van de kerkelijke gezangen, die schijnbaar niemand van de traditional villagers op school in het weekend heeft moeten leren en op maandag voorzingen voor de gehele klas (zoals ik vroeger!)

Na de ceremonie gaat het er iets anders aan toe dan ik gewend ben. De baar wordt versierd met allerlei versieringen en de portretten van de overledene en haar man. Vervolgens gaat de gehele familie, en ik bedoel de g-e-h-e-l-e familie met de baar op de foto! Dit duurt bij elkaar zo'n twee uur!! Vervolgens wordt de baar weer afgetuigd en is het tijd om de overledene naar haar laatste rustplaats te brengen. Ook dit gaat ietsje anders dan ik gewend ben. De baar wordt met veel geschreeuw opgepakt en vervolgens in een looppas uit de ruimte gebracht en naar de open ruimte gedragen. Daarna gaat het weer met veel geschreeuw en gedoe in looppas richting de grot waar ze zal wordenb bijgezet, gevolgd door de menigte, waarbij er soms met water wordt gegooid of andere grapjes worden uitgehaald. Het bijgeloof van de Toraja's zegt namelijk dat je op een dag van de begrafenis niet boos mag worden, dus je kunt in feite allerlei geinstjes uithalen zonder dat iemand daar boops over kan worden. Het tergrave dragen is dan ook een hilarisch geheel, waarbij er spelletjes gespeeld worden en de baar heen en weer gedragen en gesleept wordt, maar uiteindelijk toch naar haar laaste ryustplaats gebracht wordt en bijgezet. Ook daar gaat een hele tijd overheen. Zo'n begrafenis is dan toch ook een dag van veel hangen, bekijken en in mijn geval ook heel erg veel bekeken worden! De tijd wordt wat gedood met hanengevechten. Niet bepaald mijn ding, maar ik ga toch maar even kijken. Het eesrte hanengevecht gaan de emoties zo te keer, dat de toeschouwers het strijdtoneel betreden en loopt uit op een handgemeen tussen enkele gokkers (er wordt buitensporig gegokt op dit soort evenementen), die er niet mee eens zijn dat de scheidsrechter het gevecht onbeslist be-eindigd. Om het tweede gevecht wel een winnaar te krijgen worden letterlijk de messen geslepen! Aan een poot van de hanen wordt een vlijmscherp mesje bevestigd, die als het de tegenstrever goed treft meteen uitschakeld (hanen gebruiken de klauwen om hun tegenstander te verwonden. Met een mes eraan gaat dat wat sneller). eerst worden beide hanen " boos" op elkaar gemaakt, door de door de eigenaar in de hand gehouden haan om de beurt de ene haan op de andere haan te laten inpikken, waaardoor er al kleine verwondingen ontstaan. Als ze boos genoeg lijken worden ze losgelaten en moet er een gevecht ontstaan.